Młyny Rothera | II Festiwal Filozofii

Festiwal Filozofii to świetna okazja, by przekonać się, czym jest, czym nie jest, a czym być może filozofia. Zachęcamy do wzięcia udziału w prawdziwym święcie filozofii i filozofów – być może to szansa na zadanie nurtujących od dawna pytań?

Festiwal Filozofii to święto myślenia, które odbywa się w zabytkowych wnętrzach Młynów Rothera w Bydgoszczy. Filozofia propagowana jest poprzez różnorodne formy wykraczające poza dyskurs akademicki, w których to namysł łączy się z muzyką, teatrem czy filmem. Niezwykle istotnym aspektem Festiwalu Filozofii jest dialog między osobami profesjonalnie zajmującymi się filozofią a publicznością, często z filozofią zawodowo niezwiązaną.

II Festiwal Filozofii to kontynuacja cieszącej się dużym zainteresowaniem I edycji święta myślenia, która odbyła się na przełomie listopada i grudnia 2022 roku. Głównym celem Festiwalu jest popularyzacja i udostępnienie filozofii dla szerokiego grona odbiorców.

II Festiwal Filozofii składa się z różnorodnych i interdyscyplinarnych wydarzeń o tematyce filozoficznej. Oferta Festiwalu skierowana jest do osób w każdym wieku i zawiera prócz wykładów, debat i warsztatów prowadzonych przez najwybitniejsze osobistości ze świata polskiej i zagranicznej filozofii, również koncerty, formy teatralne, performance filozoficzny, projekcje filmowe, wystawę edukacyjną czy spotkania z popularyzatorami filozofii.

Główne dni festiwalowe (piątek-niedziela) poprzedzone zostaną cyklem warsztatów dla młodzieży z bydgoskich szkół średnich oraz podstawowych. Podobnie jak w zeszłym roku odbędzie się także debata oksfordzka, w której uczniowie bydgoskich liceów bedą dyskutowali na filozoficzne tematy.

W ramach Festiwalu ogłoszone zostały trzy konkursy: 1) na stypendium dla młodych osób zajmujących się filozofią; 2) na esej popularnofilozoficzny; oraz 3) na wizualne przedstawienie koncepcji filozoficznej. Oprócz tego zostanie wydany specjalny numer czasopisma popularnofilozoficznego „Piąte Piętro”. Do istotnych, długofalowych działań należy również nagranie cyklu mini-wykładów filozoficznych z udziałem gości festiwalowych, który zostanie udostępniony w Internecie.

Szalona ilość wykładów, warsztatów, wykładokoncertów i innych wydarzeń w rozmaitych formach, a to wszystko w zabytkowych wnętrzach Młynów Rothera. Zapraszamy!

PROGRAM Festiwalu Filozofii

PIĄTEK 24.11.2023 r.

18:00 inauguracja festiwalu + wykładokoncert | Wykładokoncert otwierający | Ewa Domańska, Bastarda Trio | wstęp wolny

SOBOTA 25.11.2023 R.

11:00 wykład potrójny | „Trzy spojrzenia na filozofię” | Iwona Lorenc, Anna Brożek, Adam Lipszyc | wstęp wolny

Filozofia rozumiana jako dążenie do zdobycia niezachwianej prawdy o rzeczywistości towarzyszy rozwojowi cywilizacji już od starożytności. Niektórzy jednak twierdzą, że w filozofii wcale nie chodzi o poznanie, ale o specyficzne doświadczenie świata. Jeszcze inni – za stoikami i cynikami – upatrują w filozofii drogi życiowej. Kolejni widzą filozofię jako sposób myślenia, dzięki któremu możemy zrozumieć dzisiejszą rzeczywistość historyczną. Okazuje się, że pytanie o istotę filozofii stanowi jedno z podstawowych filozoficznych pytań. Troje filozofów – prof. Iwona Lorenc, prof. Anna Brożek i prof. Adam Lipszyc – będzie starało się udzielić swoich własnych odpowiedzi na ów problem.

13:00 debata | „Bioetyka – wyzwania i kontrowersje” | Jan Hartman, Alfred Wierzbicki | wstęp wolny

Niewiele rzeczy budzi tak silne emocje, polaryzacje społeczne i spory jak zagadnienia bioetyczne. Stanowią one często tygiel faktów, opinii i postaw związanych z technologią, polityką, moralnością, religią, prawami człowieka i fundamentalnymi wartościami, które stoją u podstaw światopoglądu każdego z nas. Trudno się zatem dziwić, że problemy bioetyczne budzą kontrowersje. Jesteśmy jednak przekonani, że racjonalna dyskusja angażująca ekspertów i opinię publiczną oparta na argumentach, umiejętność słuchania drugiej strony i wypracowywania kompromisów powinna być kluczową cechą nowoczesnego, obywatelskiego społeczeństwa. Debata „Bioetyka – wyzwania i kontrowersje” stanowi okazję do posłuchania i podyskutowania z wyjątkowymi gośćmi profesorami: Kazimierzem Szewczykiem, Janem Hartmanem i Alfredem Wierzbickim.

15:00 debata | „Co możemy wiedzieć?” | Małgorzata Kowalska, Aleksandra Derra, Marcin Miłkowski | wstęp wolny

Od zarania dziejów we wszystkich kulturach ludzie próbują poznać otaczający ich świat i zasady nim rządzące. Czynią to w większości na potrzeby przetrwania, ale niekiedy także wiedzeni jakąś bezinteresowną potrzebą prawdy, która objawia się w takich nastrojach, jak zdziwienie czy ciekawość. Różnego rodzaju trudności, obiektywne i subiektywne, jakie człowiek natrafia podczas poznawania, prowadzą go ostatecznie do krytycznej refleksji nad granicami i warunkami możliwości poznania jako takiego. Stąd pojawiają się pytania, które eksploruje filozofia, o to, co w ogóle można wiedzieć, gdyby podmiotem poznania był jakiś byt dysponujący o wiele większym potencjałem poznawczym niż człowiek, co mogę wiedzieć jako człowiek, a mianowicie jako gatunek zwierzęcia, ale też osoba obdarzona rozumem, wreszcie, co mogę wiedzieć jako jednostka, żyjąca w danym czasie i miejscu. Podczas debaty pojawią się również pytania o naturę, rodzaje, przedmiot, cel, granice i metodę poznania jako takiego.

17:00 projekcja filmowa | „Dwunastu gniewnych ludzi” | Artur Szutta | wstęp wolny

17:00 i 18:00 warsztaty | „Oddychanie na drodze autorefleksji” | Jakub Gontarski | ZAPISY | BRAK MIEJSC

Oddech jako dar i możliwość przywrócenia harmonijnego kontaktu ze swoim ciałem oraz umysłem. Oddychanie jest dla człowieka niekończącym się procesem, łączy go z powietrzem – jednym z czterech elementów życia (obok ziemi, wody, ognia). Mówili o nim już starożytni filozofowie. Anaksymenes powiadał, że „cały świat otaczają powietrze [aer] i tchnienie [pneumna]”. Powietrze przyjmuje kształt zgodnie z dynamiczną formą płuc. Praktyka oddechowa to możliwość stwarzania relacji pomiędzy ciałem a umysłem. Zwrócenie się natomiast w stronę głębokiego czucia oddechowego może być drogą do ważnej autorefleksji wspierającej budowanie autonomicznego oraz indywidualnego czucia oraz rozumienia świata.

Oddech stanowi biologiczny fenomen, oddziałujący na całego człowieka – na życie fizyczne, psychoduchowe, relacje społeczne i środowiskowe. Na poziomie zdrowotnym, ćwiczenia wspiera głęboki stan relaksu i snu, eliminuje bądź redukuje stres i przywraca uważność oraz życiodajną energię. Dzięki świadomemu oddechowi człowiek wpływa na jakość życia.

19:30 wykład w j. angielskim | the lecture in English | „Multiculturality” | Wolfgang Welsch |free entrance

The lecture will first outline some general traits of the concept of transculturality as established in 1992, and then discuss some examples of transculturality in history and the present, such as: Dürer – a Venetian; Gandhara – a hinge between West and East; Ibsen’s Peer Gynt – a world wanderer; the Cloud Gate Dance Theater of Taiwan – national pride transcultural; Death Metal and Buddhism.

21:00 spektakl | „Raport panika” | wstęp wolny

Spektakl nagrodzony główną nagrodą Zygmunta Duczyńskiego na OFF Kontrapunkcie w 2018 roku, gdzie miał swoją oficjalną premierę. Hybryda monodramu, autorska i przede wszystkim osobista forma wypowiedzi z elementami stand up, performance i wideo art. Jest to próba reanimacji aktora w endemicznym performerze. Spektakl kolażowo oparty jest na motywach „Dziennika panicznego” Rolanda Topora oraz tekstach własnych. Każda scena wyprowadza widza na paniczne manowce stereotypowych przywar, oceany fobii i bagna hipokryzji. Arti rozprawia się również ze sobą, dumą patriotycznego frustrata, egocentrycznymi skłonnościami; szuka źródeł narodowych infekcji; ksenofobicznych lęków, niechęci do inności i ogólnego braku tolerancji. Na koniec serwuję lekcję „Bon ton”, widelcem wytyka brak zasad etykiety, kindersztuby, empatii ale nade wszystko gorzko-ironicznie biczuje nas i siebie wstydem.

W rolach głównych: Arti Grabowski
Scenariusz: Arti Grabowski
Reżyseria: Marek Kościółek (Teatr Krzyk), konsultacja Daniel Jacewicz
Teksty własne „luźno” oparte na motywach „Dziennika panicznego” Rolanda Topora
Wykorzystano również wiersz „Beczka Nienawiści” George Baudelaire
Premiera: 30 maja 2018 Teatr Kana w Szczecinie

NIEDZIELA 26.11.2023 R.

11:00 wykład potrójny | „Filozofia pyta o nowe technologie” | Ewa Bińczyk, Wiesław Bartkowski, Sławomir Leciejewski | wstęp wolny

Rozwój technologii głęboko wpływa na nasz dotychczasowy sposób rozumienia człowieka i społeczeństwa. W ostatnich latach te zagadnienia stały się przedmiotem licznych dyskusji i sporów zarówno wśród naukowców, filozofów, jak i opinii publicznej. Niezmiennie skłania nas to do zadawania pytań o wpływ technologii na fundamentalne kwestie związane z naszą egzystencją we współczesnym świecie.

Jesteśmy jednak przeciwni postrzeganiu technologii jako podważenia naszego człowieczeństwa, moralności czy wolności. Zagrożeń należy być świadomym, jednak wzbudzenie niepokojów, co niewątpliwie dobrze się dziś sprzedaje, nie sprzyja budowaniu zaufania do nieuchronnego przecież rozwoju.

Istotnym celem filozofii jest pytanie o technologie i budowanie harmonijnej współpracy między jej twórcami, prawodawcami kształtującymi środowisko prawne w ramach których te technologie funkcjonują, etykami wskazującymi możliwe obszary nadużyć i proponujący odpowiednie remedium oraz społeczeństwem. Technologiajest jedynie narzędziem, a to w jaki sposób i ku jakim celom zostanie wykorzystana zależy od tych, którzy nią dysponują. Wykład potrójny „Filozofia pyta o nowe technologie” to próba humanistycznego namysłu nad powyższymi zagadnieniami.

13:00 debata | „Bóg i religia” | Piotr Gutowski, Dariusz Łukasiewicz, Janusz Dobieszewski | wstęp wolny

Kwestie Boga i religii niezaprzeczalnie należą do istotnych i żywo obecnych w kulturze. Filozofia od samego jej początku podejmuje nad nimi namysł, starając się z różnych perspektyw dociec, czy teza o istnieniu Boga jest prawdziwa, jak możliwa jest wiara w dobrego i wszechmocnego Boga zważywszy na fakt istnienia zła w świecie, jaka jest relacja między religią i nauką, a także jakie są egzystencjalne konsekwencje religii i przekonania o istnieniu bądź nieistnieniu Boga. Te i wiele innych zagadnień podejmą w ramach debaty „Bóg i religia” znakomici filozofowie religii z Lublina, Bydgoszczy i Warszawy – prof. Piotr Gutowski, prof. Dariusz Łukasiewicz oraz prof. Janusz Dobieszewski.

15:00 performans filozoficzny | „Grafomania” | Daniel Sobota, Michał Osowski | wstęp wolny

16:30 debata | „Czy istnieje postęp w filozofii?”| Tadeusz Szubka, Paweł Dybel, Andrzej Leder | wstęp wolny

Filozofia narodziła się w Grecji około VI w. p.n.e i od tego czasu po dzień dzisiejszy wciąż pojawiają się te same podstawowe filozoficzne pytania o byt, poznanie, dobro, piękno, boga, człowieka, miłość, sprawiedliwość, wolność itp. Wygłoszono na ten temat tysiące opinii, zapisano miliony stron, a wciąż wydaje się, że żadna z udzielonych odpowiedzi nie spowodowała, że któreś ze wspomnianych pytań przestało niepokoić. Czy to oznacza, że każde pokolenie i każdy filozofujący, który stawia te pytania, zaczyna od samego początku, a w historii filozofii nic się zasadniczo nie zmienia? Czy też wbrew opiniom sceptyków w toku stawiania tych pytań dokonuje się pewien przyrost wiedzy, który wprawdzie nigdy całkowicie nie zaspokoi wyrażonego w tych pytaniach pragnienia prawdy, ma jednak ewidentne miejsce, o czym świadczą wielkie idee filozoficzne, będące kamieniami milowymi w naszym rozumieniu świata i nas samych? Czy to jednak oznacza, że możemy mówić o postępie poznania filozoficznego i filozofii jako wiedzy naukowej? Czym się ewentualnie różni rozwój poznania filozoficznego od jego postępu?

18:30 wykład w j. angielskim | lecture in English | „Why philosophy still today?” | Peter Trawny | free entrance

What we see: Sciences like Physics or Biology, or also Sociology are dominating public discourses. The steering of the pandemic, the discussion about climate change, the evaluation of the status of the society, all this is left to sciences delivering hard facts. Philosophy as a specific form of thinking and living is not depending on hard facts. More and more it seems not to be needed. The humanities also in Germany are suffering a hard time. Not connected to any place, (atopic), bound to language only, beyond any obligation for institution, a life in openness as such, philosophy is more and more marginalized. But the attempt of this lecture is to show, that philosophy always exists „still.“ Philosophy is always a thinking in the moment of its disappearing, of its loss.

20:00 wykładokoncert + zamknięcie Festiwalu | Wykładokoncert zamykający | Agata Bielik-Robson, Tansman Trio | wstęp wolny

WYDARZENIA DODATKOWE

SOBOTA-NIEDZIELA 25-26.11.2023 R.

09:30 warsztaty | Śniadanie filozoficzne | Karolina Rychter, Łukasz Modelski | ZAPISY na sobotę; ZAPISY na niedzielę

KAROLINA RYCHTER (sobota)
Prostota smaku według Jana Jakuba Rousseau

„Im prostszy jest nasz smak, tym jest powszedniejszy”– przekonuje Jan Jakub Rousseau w „Emilu”. W słynnym traktacie o wychowaniu możemy także przeczytać: „Wybór Emila nie ulega wątpliwości: bo nie jest on ani szczebiotliwy, ani próżny; nie znosi skrępowania, a nasze wyszukane potrawy nie podobają mu się, za to zawsze jest gotów biegać po polach i lubi ogromnie dobre owoce, dobre jarzyny, dobrą śmietankę i dobrych ludzi”. Również inne dzieła Rousseau – na przykład „Nowa Heloiza” – zawierają stosunkowo liczne, choć porozrzucane uwagi na temat kulinariów i optymalnej dla człowieka diety. Umiłowanie natury każe filozofowi ganić wymyślne potrawy i wystawne uczty, a wychwalać proste wiejskie jedzenie. Zwłaszcza takie, które jest wegetariańskie, bo jak argumentuje, pociąg ludzi do mięsa nie jest wcale wrodzony. Zainspirowani nie do końca konsekwentnymi uwagami Rousseau zjemy nieskomplikowane śniadanie złożone z lokalnych produktów: nabiału, jajek, pieczywa, owoców i warzyw. Porozmawiamy przy tym o aktualności jego zaleceń oraz licznych paradoksach „naturalnego” jedzenia. Przeczytamy też fragmenty tekstów – filozof pochwalał bowiem czytanie w trakcie posiłków.

ŁUKASZ MODELSKI (niedziela)
Śniadanie Johna Locke’a

John Locke, jak wiadomo, bardziej cenił doświadczenie empiryczne, niż odbicie idei przedmiotów. Zapewne to przekonanie pchało go do niezwykle szczegółowych analiz dotyczących smaku. Pozostawił kilka świadczących o tym dokumentów. Filozof czynił bardzo poważne rozróżnienia co do jakości materiae primae jedzenia – istotne było dlań np. czy kupowany krab, jest żywy czy już nie, jakie cechy powinny mieć młode perliczki itd. Sam jest autorem przepisu na doskonałe („takie, jakie powinny być”) naleśniki (czy właściwie – pankejki). Miał również dość jasno sprecyzowane poglądy na temat diety dzieci i młodzieży. Wreszcie – posłużył się figurą ananasa, by snuć rozważania na temat możliwości poznawczych człowieka.

Dania są inspirowane Some Thoughts Concerning Education z 1693 r., listą zakupów wysłaną w 1704 r. na miesiąc przed śmiercią do Petera Kinga, autorskim przepisem na naleśniki(pankejki) przechowywanym w Bodleian Library i Rozważaniami dotyczącymi rozumu ludzkiego z przykładem wyobrażenia vs. doświadczania smaku.

10:00 warsztaty | Spacer filozoficzny | Piotr Szczepański | ZAPISY na sobotę; ZAPISY na niedzielę

Filozofia od zawsze interesowała się miastem. A miasta od zawsze zachęcały swoich mieszkańców do działania i myślenia. Jednym z celów spaceru filozoficznego będzie próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, jak możemy rozumieć i interpretować miasto. Czy potrzebujemy w ogóle takiej interpretacji?Czy możemy od niej uciec? Czy nasze miasta jej potrzebują? Podczas spaceru skupimy się na przestrzeniach rozumienia, przestrzeniach generujących znaczenia i na rozumieniu jako pewnym ruchu w przestrzeni. Pomogą nam w tym francuscy sytuacjoniści.

Uczestnicy spaceru poddadzą się swobodnemu miejskiemu dryfowaniu, wspólnie będą „czytać”, „sprawdzać sobą” przestrzeń; zobaczą fragment Bydgoszczy od strony litery – tekstów jakie generuje fasada, chodnik, witryna i mur, ale też od strony znaczeń jakich dostarczają miejskie szczeliny, pęknięcia, fragmenty – niewidzialne na co dzień. W emocjonalnych interpretacjach spacerowicze będą też uczyć się „wypowiadać” miasto (swoje miasto!). Podczas spaceru uczestnicy usłyszą i poczują nieswoją codzienność Bydgoszczy – spojrzą na „niecodzienną codzienność” miasta osób przyjezdnych (na wizerunek inny niż ten, który jest prezentowany np. w komunikatach marketingowych).

Celem takiego doświadczenia będzie próba wypracowania konkurencyjnego języka mówienia o mieście (burzącego jego stare opozycje), który może w przyszłości mieć również implikacje praktyczne (może na przykład posłużyć zaprojektowaniu alternatywnego systemu informacji miejskiej, aplikacji lub mapy). Aby zrozumieć miasto, trzeba zrozumieć siebie, ale też, aby zrozumieć siebie – trzeba zrozumieć zajmowane przez siebie miejsce: przestrzeń i środowisko naszego tu i teraz. Miejska interpretacja może też stać się dzięki temu, jak pokazał już Martin Heidegger, formą zamieszkiwania.Spotkamy się zatem na spacerze również po to, żeby wspólnie nauczyć się lepiej mieszkać.

10:00 i 11:00 warsztaty | Rytmiczanki filozoficzne | Zofia Krumrich, Joanna Jendrzejewska-Jarocha | ZAPISY na sobotę godz. 10.00; ZAPISY na sobotę godz. 11.00 | ZAPISY na niedzielę godz. 10.00; ZAPISY na niedzielę godz. 11.00

Melostrefowe granie z filoZofią. Muzyka jest wszechobecna. To nieodłączny element naszego życia. Dlatego zapraszamy Was na wspólne muzykowanie w oparciu o teorię uczenia się muzyki profesora Eliasa Edwina Gordona. Stworzymy razem muzyczne dzieło. Zajęcia będą polegały na doświadczaniu różnych tonalności i rytmów, dzięki którym młode pokolenie poszerzy swoje horyzonty. Doświadczy i będzie audiować nowe rzeczy. Każdy może dołączyć się ze swoimi pomysłami do wspólnego muzykowania. Postaramy się zintegrować świat muzyki z filozofią poprzez filozoficzne rytmiczanki i melodie.

11:00-19:00 strefa literatury
11:00-19:00 dyskusja | Zapytaj filozofa | goście Festiwalu

Cena: bezpłatnie
Zapisy: kliknij TUTAJ!

Organizatorem Festiwalu jest Fundacja Koherencje a współorganizatorem Centrum Nauki i Kultury Młyny Rothera.

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu “Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”